Επειδή οι Τούρκοι δεν είχαν κατάλληλα οργανωμένο κράτος, αναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με την τοπική ηγεσία του κάθε χωριού, τους δημογέροντες ή προεστούς (ή κοτζαμπάσηδες όπως τους ονόμαζαν), προκειμένου αυτοί να διατηρούν την τάξη και να μαζεύουν τους φόρους για λογαριασμό του σουλτάνου. Οι κοτζαμπάσηδες κατάγονταν από πλούσιες οικογένειες και με την συλλογή των φόρων γίνονταν ακόμα πιο πλούσιοι.
Παρ' όλο που κάποιοι από αυτούς κυβερνούσαν με δικαιοσύνη και αισθάνονταν πατριώτες, οι περισσότεροι έβλεπαν με περιφρόνηση τον λαό και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να διατηρούν την εξουσία και τα πλούτη τους.
Γι' αυτούς τους λόγους δεν συμπαθούσαν τους ξεσηκωμούς των υπόδουλων ραγιάδων, αφού έτσι θα κινδύνευαν τα προνόμιά τους.
Συχνά η συμπεριφορά τους προς τον λαό ήταν σκληρότερη κι από την συμπεριφορά των Τούρκων, οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς, ήταν αδύνατον να ελέγχουν από μόνοι τους τα πάντα.
Όταν ένιωθαν να απειλούνται, και προκειμένου να διασφαλίζουν την εξουσία τους, δεν δίσταζαν να συμμαχήσουν άλλοτε με τους αρματολούς και άλλοτε με τους Τούρκους.
Η κατακραυγή εναντίον τους ήταν έντονη, όχι μόνο από τους Έλληνες αλλά και από τους ξένους περιηγητές στην Ελλάδα.
Ο Καποδίστριας έλεγε πως ήταν « Τούρκοι φέροντες χριστιανικά ονόματα ». Ο Κουντουριώτης τούς αποκαλούσε τουρκοπροεστούς, ο λαός τουρκοκοτζαμπάσηδες.
Τις αντιλήψεις του λαού για τους κοτζαμπάσηδες τις βρίσκουμε και στα δημοτικά τραγούδια:
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: "Μια φορά κι έναν καιρό"
Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς
(Από την θεατρική παράσταση του 1975: "Προστάτες", του Μήτσου Ευθυμιάδη)
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΕΣΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Ο Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος) στα "Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως 1821-1828 " γράφει για τους κοτζαμπάσηδες:
«Οι κοτζαμπάσηδες ήταν χωρισμένοι σε δύο παρατάξεις και καθεμιά ακολουθούσε και υπηρετούσε αντίστοιχη τουρκική παράταξη. Κάθε παράταξη ήθελε να έχει την εξουσία, για να διοικεί τον τόπο και να πλουτίζει.
Για να αποκτήσει την εξουσία η μια ή η άλλη παράταξη, έστελνε στον σουλτάνο αντιπροσώπους της, για να προστατέψουν τάχα τους ραγιάδες από τις καταχρήσεις των Τούρκων, ενώ στην πραγματικότητα τους έστελναν για να διώξουν τους αντιπάλους τους από την εξουσία και να την πάρουν αυτοί. Όλα τα έξοδα που γίνονταν για την αποστολή και διαμονή των αντιπροσώπων στην Κωνσταντινούπολη από τον ίδιο τον ραγιά πληρώνονταν.
Και η μια και η άλλη φατρία ξόδευαν, και οποιαδήποτε έπειτα φαινόταν νικήτρια και είχε και πασά δικό της, όλα τα έξοδα τα φόρτωνε στους ραγιάδες.»
Ο Βαυαρός Γεώργιος-Λουδοβίκος Μάουρερ (Georg-Ludwig Maurer), είχε αντίθετη άποψη:
«Σε όλα τα μέρη, ο υποδουλωμένος πληθυσμός είχε τους μεσολαβητές του απέναντι στην οθωμανική εξουσία. Επίσκοποι, κοτζαμπάσηδες, προεστοί, δημογέροντες —όπως κι αν ονομάζονταν— ήσαν όλοι τους υπερασπιστές του καταπιεσμένου ελληνικού πληθυσμού. Είχαν την εξουσία να ρυθμίζουν όλες τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων, και οι Τούρκοι σέβονταν τις αποφάσεις τους, εφόσον στηρίζονταν στους βασικούς νόμους της χριστιανικής θρησκείας Η δικαιοσύνη έβγαινε μέσα από τα έθιμα του τόπου, και από τους βυζαντινούς νόμους που είχαν διατηρηθεί μέσω της εκκλησίας.
Ήταν πια στο χέρι των Ελλήνων να επωφεληθούν απ’ αυτό το γεγονός και να αναδείξουν για αρχηγούς τους τίμιους και άξιους ανθρώπους, γιατί ο ελληνικός λαός, απ’ τη στιγμή που πέτυχε το δικαίωμα να έχει δικούς του προστάτες, έπρεπε να αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια μπροστά στις αυθαιρεσίες του δυνάστη. Μπορούσε, με τη μεσολάβηση των προεστών του, κάτι να περισώσει για τον εαυτό του από τον καθημερινό μόχθο της δουλειάς του, να υποστεί λιγότερες ταπεινώσεις, να εκφράσει πιο ελεύθερα τη θρησκευτική του πίστη, να φτιάξει σχολεία που θα του άνοιγαν τον δρόμο της πολιτικής του αναγέννησης, τέλος να προετοιμαστεί για να κατακτήσει και πάλι την ελευθερία του.»
Δεν μπορούμε, βέβαια, να παραγνωρίσουμε το γεγονός πως ο Μάουρερ ήταν ένας από τους τρεις αντιβασιλείς του Όθωνα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, μετά την Επανάσταση· πως ήταν δηλαδή ένας εκπρόσωπος της εξουσίας, που λόγω του αξιώματός του θα ήταν λογικό να υπερασπίζεται τους κοτζαμπάσηδες, επίσης εκπροσώπους της εξουσίας.
Αντίθετα, ένας άλλος Γερμανός της εποχής, ο ιστορικός Καρλ Μέντελσον (Carl Mendelssohn), έγραφε στην "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως":
«Έκαστος προεστός ήρχιζε να νομίζει τον εαυτόν του Σουλτάνον και να αντιποιείται άπαντα τα Σουλτανικά προνόμια. Οι Χριστιανοί δε εκείνοι πασάδες παρεσκευάζοντο να συνεχίσουν απαράλλακτα, το έργον των Τούρκων προκατόχων των…»
Πηγές:
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού 1 και 2
Ευρυτανικές Σελίδες
Αρκάδες Εσμέν
Παλιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄Δημοτικού
androni.blogspot.gr
Παρ' όλο που κάποιοι από αυτούς κυβερνούσαν με δικαιοσύνη και αισθάνονταν πατριώτες, οι περισσότεροι έβλεπαν με περιφρόνηση τον λαό και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να διατηρούν την εξουσία και τα πλούτη τους.
Γι' αυτούς τους λόγους δεν συμπαθούσαν τους ξεσηκωμούς των υπόδουλων ραγιάδων, αφού έτσι θα κινδύνευαν τα προνόμιά τους.
Έλληνας προεστός του 18ου αιώνα με την επίσημη στολή του, Αθήνα, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη
Συχνά η συμπεριφορά τους προς τον λαό ήταν σκληρότερη κι από την συμπεριφορά των Τούρκων, οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς, ήταν αδύνατον να ελέγχουν από μόνοι τους τα πάντα.
Όταν ένιωθαν να απειλούνται, και προκειμένου να διασφαλίζουν την εξουσία τους, δεν δίσταζαν να συμμαχήσουν άλλοτε με τους αρματολούς και άλλοτε με τους Τούρκους.
Η κατακραυγή εναντίον τους ήταν έντονη, όχι μόνο από τους Έλληνες αλλά και από τους ξένους περιηγητές στην Ελλάδα.
Ο Καποδίστριας έλεγε πως ήταν « Τούρκοι φέροντες χριστιανικά ονόματα ». Ο Κουντουριώτης τούς αποκαλούσε τουρκοπροεστούς, ο λαός τουρκοκοτζαμπάσηδες.
Τις αντιλήψεις του λαού για τους κοτζαμπάσηδες τις βρίσκουμε και στα δημοτικά τραγούδια:
"Ένα κοράκι ξέβγαινε, μέσα από τον Άδη
Σύρει και εις τα νύχια του ανθρώπινο κεφάλι
Κι’ ώρας ώρας το ρώταγε, κι’ ώρας ώρας του λέει:
Κεφάλι κακοκέφαλο, κακού καιρού γραμμένο
Τι έκαμες στα νιάτα σου κι’ είσαι κριματισμένο;
Μην ήσουν πρώτος στο χωριό και μοίραζες τα χρέη;
Έριχνες πλούσιους εκατό και στους φτωχούς διακόσια
Και μια χήρα με παιδιά τους ρίχνεις πεντακόσια."
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: "Μια φορά κι έναν καιρό"
Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς
(Από την θεατρική παράσταση του 1975: "Προστάτες", του Μήτσου Ευθυμιάδη)
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΕΣΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Ο Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος) στα "Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως 1821-1828 " γράφει για τους κοτζαμπάσηδες:
«Οι κοτζαμπάσηδες ήταν χωρισμένοι σε δύο παρατάξεις και καθεμιά ακολουθούσε και υπηρετούσε αντίστοιχη τουρκική παράταξη. Κάθε παράταξη ήθελε να έχει την εξουσία, για να διοικεί τον τόπο και να πλουτίζει.
Για να αποκτήσει την εξουσία η μια ή η άλλη παράταξη, έστελνε στον σουλτάνο αντιπροσώπους της, για να προστατέψουν τάχα τους ραγιάδες από τις καταχρήσεις των Τούρκων, ενώ στην πραγματικότητα τους έστελναν για να διώξουν τους αντιπάλους τους από την εξουσία και να την πάρουν αυτοί. Όλα τα έξοδα που γίνονταν για την αποστολή και διαμονή των αντιπροσώπων στην Κωνσταντινούπολη από τον ίδιο τον ραγιά πληρώνονταν.
Και η μια και η άλλη φατρία ξόδευαν, και οποιαδήποτε έπειτα φαινόταν νικήτρια και είχε και πασά δικό της, όλα τα έξοδα τα φόρτωνε στους ραγιάδες.»
Ο Βαυαρός Γεώργιος-Λουδοβίκος Μάουρερ (Georg-Ludwig Maurer), είχε αντίθετη άποψη:
«Σε όλα τα μέρη, ο υποδουλωμένος πληθυσμός είχε τους μεσολαβητές του απέναντι στην οθωμανική εξουσία. Επίσκοποι, κοτζαμπάσηδες, προεστοί, δημογέροντες —όπως κι αν ονομάζονταν— ήσαν όλοι τους υπερασπιστές του καταπιεσμένου ελληνικού πληθυσμού. Είχαν την εξουσία να ρυθμίζουν όλες τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων, και οι Τούρκοι σέβονταν τις αποφάσεις τους, εφόσον στηρίζονταν στους βασικούς νόμους της χριστιανικής θρησκείας Η δικαιοσύνη έβγαινε μέσα από τα έθιμα του τόπου, και από τους βυζαντινούς νόμους που είχαν διατηρηθεί μέσω της εκκλησίας.
Ήταν πια στο χέρι των Ελλήνων να επωφεληθούν απ’ αυτό το γεγονός και να αναδείξουν για αρχηγούς τους τίμιους και άξιους ανθρώπους, γιατί ο ελληνικός λαός, απ’ τη στιγμή που πέτυχε το δικαίωμα να έχει δικούς του προστάτες, έπρεπε να αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια μπροστά στις αυθαιρεσίες του δυνάστη. Μπορούσε, με τη μεσολάβηση των προεστών του, κάτι να περισώσει για τον εαυτό του από τον καθημερινό μόχθο της δουλειάς του, να υποστεί λιγότερες ταπεινώσεις, να εκφράσει πιο ελεύθερα τη θρησκευτική του πίστη, να φτιάξει σχολεία που θα του άνοιγαν τον δρόμο της πολιτικής του αναγέννησης, τέλος να προετοιμαστεί για να κατακτήσει και πάλι την ελευθερία του.»
Δεν μπορούμε, βέβαια, να παραγνωρίσουμε το γεγονός πως ο Μάουρερ ήταν ένας από τους τρεις αντιβασιλείς του Όθωνα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, μετά την Επανάσταση· πως ήταν δηλαδή ένας εκπρόσωπος της εξουσίας, που λόγω του αξιώματός του θα ήταν λογικό να υπερασπίζεται τους κοτζαμπάσηδες, επίσης εκπροσώπους της εξουσίας.
Αντίθετα, ένας άλλος Γερμανός της εποχής, ο ιστορικός Καρλ Μέντελσον (Carl Mendelssohn), έγραφε στην "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως":
«Έκαστος προεστός ήρχιζε να νομίζει τον εαυτόν του Σουλτάνον και να αντιποιείται άπαντα τα Σουλτανικά προνόμια. Οι Χριστιανοί δε εκείνοι πασάδες παρεσκευάζοντο να συνεχίσουν απαράλλακτα, το έργον των Τούρκων προκατόχων των…»
Πηγές:
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού 1 και 2
Ευρυτανικές Σελίδες
Αρκάδες Εσμέν
Παλιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄Δημοτικού
androni.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου