Η Επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου

Το μάθημα σε παρουσίαση:

(Από τον δάσκαλο Σουδία Γιάννη)

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

(Για τα προηγούμενα μαθήματα, στην ιστοσελίδα του Σχολείου)

Μ

ετά την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα, η Επανάσταση εξαπλώθηκε και στα νησιά του Αιγαίου (εκτός από τις Κυκλάδες, οι κάτοικοι των οποίων ήταν διστακτικοί).

Πρώτα επαναστάτησαν οι Σπέτσες (Απρίλιος 1821). Στην συνέχεια ξεσηκώθηκαν τα Ψαρά, η Σάμος, η Κάσος, τα Δωδεκάνησα και η Κρήτη (ιδιαίτερα τα Σφακιά).

Τα ελληνικά καράβια γρήγορα κυριάρχησαν στο Αιγαίο διότι, παρ’ όλο που ήταν λιγότερα και μικρότερα από τα τουρκικά, ήταν ταχύτερα από αυτά και διέθεταν πιο έμπειρους ναύτες.

Έτσι οι νησιώτες έπαιρναν μέρος με επιτυχία σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις:

·     στην πολιορκία παραθαλάσσιων κάστρων (π.χ. Μονεμβασιά, Ναβαρίνο),

·     στην υποστήριξη από την θάλασσα μαχών που γίνονταν στην στεριά,

·     σε καταδρομές σε λιμάνια της Μικράς Ασίας, όπου κατέστρεφαν τουρκικά πλοία για να δυσκολεύουν τις κινήσεις του εχθρού,

·     σε ναυμαχίες στην ανοιχτή θάλασσα, στις οποίες έπαιρναν μέρος και τα περίφημα πυρπολικά (μικρά σκάφη γεμάτα με πυρομαχικά που προσδένονταν κρυφά στα τουρκικά πλοία και τα ανατίναζαν).


Σημαντική δράση στην θάλασσα ανέπτυξαν, ανάμεσα σε άλλους:

ο Δημήτριος Παπανικολής και ο Κωνσταντίνος Κανάρης από τα Ψαρά (ως πυρπολητές),

η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα από τις Σπέτσες, και

ο Ανδρέας Μιαούλης από την Ύδρα.

Οι Τούρκοι, μετά το πρώτο ξάφνιασμα, οργάνωσαν την αντεπίθεσή τους απέναντι στα εξεγερμένα νησιά και τον Απρίλιο του 1822 επιτέθηκαν εναντίον της Χίου την οποία κατέστρεψαν ολοκληρωτικά. Τους περισσότερους κατοίκους τους έσφαξαν ενώ οι υπόλοιποι πουλήθηκαν ως δούλοι.

Ήταν ένα γεγονός που συγκλόνισε τους χριστιανικούς λαούς της Ευρώπης.

Ο Κανάρης όμως λίγο αργότερα πήρε εκδίκηση ανατινάζοντας την τουρκική ναυαρχίδα* μέσα στο λιμάνι της Χίου. Εκεί βρήκαν τον θάνατο 2000 Τούρκοι ναύτες και στρατιώτες.

Οι επιτυχίες της Επανάστασης τα επόμενα χρόνια, ανάγκασαν τον σουλτάνο να ζητήσει βοήθεια από τον πασά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Έτσι, ο ενωμένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος τον Ιούνιο του 1824 επιτέθηκε στην Κάσο και τα Ψαρά.

Οι Έλληνες εκείνον τον καιρό ήταν διχασμένοι από τον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει (λεπτομέρειες σε επόμενο μάθημα). Έτσι δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν γρήγορα.

Τα δύο νησιά καταστράφηκαν εντελώς. Οι Ευρωπαίοι ρίγησαν για άλλη μια φορά...

Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε ένα συγκλονιστικό ποίημα για την καταστροφή των Ψαρών, του οποίου κάθε λέξη είναι και μια εικόνα γεμάτη ένταση...

«   Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,

  περπατώντας η δόξα μονάχη μελετά τα λαμπρά παλικάρια

  και στην κόμη στεφάνι φορεί

  καμωμένο από λίγα χορτάρια που ’χαν μείνει στην έρημη γη... »

Λίγο αργότερα, στα τέλη Αυγούστου του 1824, οι Έλληνες αντέστρεψαν το κλίμα αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο σε ναυμαχία στον κόλπο του Γέροντα. Ο ναύαρχος Μιαούλης κατάφερε με επιτυχείς ελιγμούς να προκαλέσει σύγχυση στους αντιπάλους, ενώ τα πυρπολικά κατέστρεψαν μία τουρκική φρεγάτα με 1000 στρατιώτες.

Μετά την ναυμαχία του Γέροντα ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υποχώρησε και αναζήτησε αλλού, μακριά, ασφαλές καταφύγιο.

---

* ναυαρχίδα: το πλοίο που είναι επικεφαλής του στόλου και στο οποίο επιβαίνει ο αρχηγός του στόλου, ο ναύαρχος.