Γερμανικά εγκλήματα στην Κρήτη: Η μαρτυρική Κάνδανος

Από την Κάντανο έρχομαι 

κι απού τ’ Αποπηγάδι 

Δε με ρωτάνε ιντά ’μαθα 

Δε με ρωτάνε ιντά ’δα 

Είδα τα σπίθια τρόχαλο 

τσ’ αυλές χορταριασμένες 

και μέσα στα χαλάσματα 

’νους Γερμανού το μνήμα 

και δίπλα μαρμαρόπετρα 

κι έγραφ’ αυτά τα λόγια: 

“Εδώ ’τανε η Κάντανος 

και καταστρέψανέν-τη” 

Γιατί ’καμε πολλές ζημιές 

στου Γερμανού τ’ ασκέρι 

Μα η Κάντανος εχτίστηκε 

καλύτερα από πρώτα!

Χανιά, Μάης του 1941

Η μάχη της Κρήτης έχει κριθεί υπέρ των Ναζί, αλλά οι ηρωικοί κάτοικοι της Καντάνου (κεφαλοχώρι της επαρχίας Σελίνου στο κέντρο του Ν. Χανίων) αποφασίζουν να αντισταθούν στα γερμανικά αποσπάσματα, που διέρχονται το Σέλινο με πορεία την Παλαιόχωρα, στα νότια του Νομού.

Η πρώτη μάχη γίνεται στην τοποθεσία «Φλώρια», όπου οι Γερμανοί δέχονται συντριπτικό πλήγμα από άτακτους (ανοργάνωτους) Σελινιώτες πολεμιστές, με αποτέλεσμα 25 απ’ αυτούς να χάσουν την ζωή τους κι ο αντάρτης Κοκκινάκης να αποσπάσει -ως λάφυρο- την πολεμική σημαία του αποσπάσματος!

Οι Γερμανοί υποχωρούν άτακτα και τα τμήματά τους ενισχύονται με δυνάμεις από τα Χανιά, ενώ ένα επίλεκτο τμήμα καταστροφέων της Βέρμαχτ (ονομασία του γερμανικού ναζιστικού στρατού) ξεκινά από το Ηράκλειο με προορισμό το Σέλινο. 

Οι μάχες μαίνονται σε όλη την περιοχή (Αποπηγάδι, Ρούματα, Βαβουλέδο κλπ) με αρκετές απώλειες και για τις δύο πλευρές . Στο τέλος μπήκε στη μάχη κι η Λουφτβάφε κι όπως ήταν φυσικό, το μέτωπο του Σελίνου έσπασε κι οι αντάρτες υποχώρησαν.

Τότε είναι που δίνεται η διαταγή ΝΑ ΙΣΟΠΕΔΩΘΕΙ Η ΚΑΝΤΑΝΟΣ!



Στις 3 Ιούνη 1941 οι Ναζί καίνε και ισοπεδώνουν την Κάντανο. Άφησαν δε τρεις επιγραφές, μοναδικά ιστορικά μνημεία σε όλη την Ευρώπη, γιατί όπου αλλού κατέστρεψαν οι Ναζί δεν άφησαν και δεν τόνισαν τόσο πολύ την αντίσταση που συνάντησαν. 

Τις δύο πινακίδες – επιγραφές τις τοποθέτησαν οι Ναζί στις εισόδους της Καντάνου από Χανιά και Παλαιόχωρα. Την τρίτη, που είναι από μάρμαρο, την έφεραν στην Κάντανο το 1943 προοριζόμενη προφανώς για το μνημείο που θα κατασκεύαζαν, και είναι γραμμένες στα Ελληνικά και τα Γερμανικά. 

H πρώτη αναφέρει: “Δια την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρας , γυναίκας και παιδιά και παπάδες μαζi και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων , διά να μην επαναοικοδομηθεί πλέον ποτέ.” 

Η δεύτερη αναφέρει: “Ως αντίποινων των από οπλισμένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος. ”

Η τρίτη (μαρμάρινη) αναφέρει “Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών.” 

«ΕΔΩ ΥΠΗΡΧΕ Η ΚΑΝΤΑΝΟΣ...»

Ανεξίτηλα σφραγίζουν με τις επιγραφές που άφησαν, τη θηριωδία τους οι Γερμανοί κατακτητές...
Ηταν χρονιά που η γη της Καντάνου με την εργατικότητα των Καντανιωτών είχε γεμίσει τους μαγατζέδες και τα πιθάρια με κάθε λογής γεννήματα και αγαθά. Τα λάδια ετρέξανε ποταμός, εγεμίσανε οι δρόμοι, τα λιόφυτα και οι κολύμπες, με όσα δεν εκάηκαν. Έναν μήνα και παραπάνω η φωτιά έκαιγε κι εκαπνίζανε τα χαλάσματα και οι τροχάλοι. Έκαψαν ζωντανούς όσους κατοίκους δεν πρόλαβαν να βγουν από τα σπίτια τους. Δεν άφησαν πέτρα πάνω σε άλλη πέτρα. Στις μάχες που έγιναν ήταν άνδρες από διάφορα χωριά του Σελίνου κάθε ηλικίας. Όταν οι Γερμανοί θέλησαν να εκδικηθούν για τους θανάτους της μάχης των Φλωρίων και του Φαραγγιού, φώναζαν όλοι ότι ήταν οι Καντανιώτες. Τρεις φορές έβαλαν φωτιά στα σπίτια και στα μαγαζιά.

Τρεις Ιουνίου ξεχείλισε η οργή των Γερμανών. Έριχναν εύφλεκτα υλικά και όλα τα σπίτια έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Ο ουρανός ήταν μαύρος από τους καπνούς και ο αέρας μύριζε από τα καμένα λάδια, ρούχα, τρόφιμα, ζώα. Τα πολυβόλα από όλα τα υψώματα διασταύρωναν τα πυρά τους και θέριζαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους…. 

Ο ήλιος είχε κρυφτεί με τους καπνούς και νόμιζες ότι είχε γίνει έκλειψη. Οι κάτοικοι ήταν κρυμμένοι και σκορπισμένοι εδώ κι εκεί, μην τους βρουν γιατί κανείς δεν θα γλίτωνε από τα χέρια τους. Σαν έπεσε το ηλιοβασίλεμα και οι Γερμανοί έφυγαν, όλοι βγήκαν από τις κρυψώνες και έψαχναν για τους δικούς τους. Άλλοι ήταν ζωντανοί και άλλοι πεθαμένοι….

Όσοι Καντανιώτες επέζησαν από αυτή την κόλαση, γύρισαν στις γειτονιές, στα σπίτια τους, που δεν υπήρχε παρά μόνο φωτιά και στάχτη. Κόποι τόσων ετών , όλα είχαν γίνει κάρβουνα. Ερημιά, σιγή νεκρική, μονάχα μοιρολόγια, θρήνος και οδυρμός.

Τιμή και δόξα σε όλους αυτούς που γέμισαν την ιστορική και μαρτυρική Κάντανο με μυρτιές και δάφνες, με τη μεγαλοπρεπή υποδοχή που έκαναν στους Γερμανούς κατακτητές...

Τιμή και δόξα σε αυτούς που έζησαν με αξιοπρέπεια τα βάσανα και τα μαρτύρια του κατακτητή...
Τιμή και δόξα για την απέραντη και ανεκτίμητη μεγαλοσύνη των ανθρώπων, που ανοικοδόμησαν από τα θεμέλια την Κάντανο, με τον κόπο τους και τον ιδρώτα τους.

20 χρόνια μετά, οι Γερμανοί σε ένδειξη καλής φιλίας και συγγνώμης συνέβαλαν στο χτίσιμο νέου σχολείου, υδραγωγείου και κατοικιών στις οικογένειες που επέζησαν της καταστροφής . 

(Το κείμενο μας το έστειλε η Ηρώ!)

Δείτε και σχετικό βίντεο από την "Μηχανή του χρόνου" για τα ατιμώρητα εγκλήματα των Γερμανών στην Κρήτη και ειδικότερα στην Κάνδανο και τον Κακόπετρο.